Jolastokia ikastetxe askoren kezka da, jolastokia da "informaltasunak" adierazpen gorena duen lekua, eta hortik datoz irakasleek, gurasoek eta tutoreek izaten dituzten kezkak eta galderak: zer harreman mota gertatzen dira jolas-garaian?, gure jolastokia hezkidetzailea da?, nola murriztu futbolaren garrantzia?, zer jarduera dira funtsezkoenak jolas-garaian?, porlan asko dago natural presentzia gehiago izan beharko luke?
Aurkezten duguna parte-hartze prozesu bat da, Elizatxo Ikastolako haurrak izan dira prozesuaren erdigunea, hau da, nahiz eta ikastetxea beste hainbat subjektuez osatutako komunitatea izan, prozesu honetan haurrak izan dira protagonistak. Horretarako, batez ere, eta lehenik eta behin, hitza eta erabakia uneoro izan dute, baita negoziaziorako guneak eraiki eta bideratu dituztenek ere.
Prozesu horren zeharkako helburua haur ahaldunduak eta kritikoak lortzea izan da. Hau da, gizarteak eta hezkuntza-sistemak gaur egun ukatu egiten dute haurren hitza, iritzia, eraikuntza kolektiborako ahalmena eta negoziatzeko gaitasuna, eta, beraz, prozesu honetan eraikitze- eta berreraikitze-une asko egon dira haurrak beraien eraldaketaz eta eraldatzeko gaitasunaz jabetzeko.
Prozesu hau ez da jolastokiaren eraldaketa fisikoa lortzera mugatu; aitzitik, jolastokian eta ikastetxean aldaketa kulturala dakar. Batetik, lan-metodologiagatik eta, bestetik, patio berria kudeatzeko sistemak eta tresnak sortzeagatik. Sistema berri horrek prozesuaren ezaugarri berberak ditu: ikasleak dira jolastokiari buruzko erabakiak hartzeko gunea, eta hitz, iritzi eta negoziatzeko gaitasun bera dute.
Beraz, patioaren kultura berri honetarako urrats hauek eman dira:
- Jolastokiaren diagnostikoa ikasgelaz ikasgela.
- Irakasleen prestakuntza diagnostikoak egiteko.
- Irakasleak kontzientziatzea haurren ahalduntzearen eta parte-hartzearen filosofian.
- Haurren talde eragile anitza sortzea (hitzaren zentzurik zabalenean: adinak, ezaugarriak, sexua, errealitate sozioekonomikoak, gustuak…) jolastokiaren eraldaketa kultural hori diseinatzeko eta definitzeko.
- Talde eragileak bere kideei behin-behineko kultura berria aurkeztea.
- Talde eragileak irakasleei proposamena aurkeztea eta negoziatzea.
- Talde eragileak behin betiko proposamena berretsi du, bere kideei, irakasleei, ikastetxeko langileei eta senideei aurkeztu die, eta auzolanean eraikitzeko proposamena eta konpromisoak jaso ditu.
- Patioa fisikoki auzolan bihurtzea.
- Irakasleei tresna etnografikoen prestakuntza eskaintzea, jolastokiaren etengabeko ebaluazioa egin ahal izateko.
- Kultura berrirako jarraipenerako eta erabakiak hartzeko sistema bat abian jartzea ikasleekin eta irakasleekin.